آثار انتظامی، حقـوقی و کیفـری برگ تاییـد استحکـام بنا

  1. تاریخچه ابداع برگ تایید استحکام بنا
  2. کاربرد برگ استحکام بنا
  3. جایگاه قانونی برگ تایید استحکام بنا
  4. مسئولیتهای انتظامی، حقوقی و کیفری مهندس صادرکننده برگ تأیید استحکام بنا
  5. ملاک عمل در صورت ارائه برگ تایید استحکام بنا
  6. درج عبارت «استحکام بنا مورد تائید است» در گزارشهای مرحلهای
  7. منابع

 

گردآوری و تدوین : سیامک الهی فر

١- تاریخچه ابداع برگ تایید استحکام بنا

اولین پروانه های اشتغال به کار مهندسی از سالهای ۱۳۵۹ الى ۱۳۶۰ رایج شد، تا پیش از آن ساخت و ساز عموما بدون پروانه ساختمان انجام می شد و بعد از بازدید ماموران شهرداری، مالک پایانکار دریافت می کرد و به همین دلیل در آن سالها در اغلب حوادث ساختمانی شهرداریها و ماموران آنها مسئول شناخته می شدند و پرونده های حقوقی زیادی در محاکم قضایی برای شهرداریها در جریان بود. .
اما از سال ۱۳۵۹ به بعد با مرسوم شدن پروانه اشتغال به کار مهندسی، برای صدور پایانکار ساختمان های نوساز باید مهندس ناظر انطباق اجرای ساختمان با نقشه های آن را تایید می کرد و به این ترتیب از مسئولیت شهرداری ها در حوادث ساختمانی تا حدود زیادی کاسته شد و به تدریج در حوادث کارگاهی و ساختمانی، بازرسان اداره کار و کارشناسان رسمی دادگستری بخشی از قصور را با استناد به تبصره ۷ ماده ۱۰۰ متوجه مهندسان ناظر میدانستند. این رویه تا اواخر سال ۱۳۷۴ به همین شکل ادامه داشت.
با تصویب قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در اواخر سال ۱۳۷۴ عملا نقش مهندسان ناظر و به تبع آن مسئولیتهای آنها در پروژه های ساختمانی بسیار پررنگ تر از قبل گردید. شهرداریها دیگر در ارتباط با ساختمان های نوساز گرفتار مشکلات عديده حقوقی نبودند. به عبارت بهتر نظام مسئولیتی مشخصی در حوزه ساخت و ساز شهری شکل گرفت؛ گرچه در حال حاضر بسیاری از صاحبنظران معتقدند نظام مسئولیتی فعلی حاکم بر ساخت و ساز شهری به دلیل تعریف فرایندهای غیرشفاف و بعضا مغایر با قانون توسط متولیان آن مخدوش است و هرج و مرج و صوری گری در حوزه خدمات مهندسی را از نتایج مستقیم آن می دانند. .
اما ساختمان های قدیمی همچنان یا فاقد پایانکار بودند و یا پایانکار آنها را شهرداری صادر کرده بود و در بسیاری از موارد به دلیل عدم اجرای صحیح و عدم بازدید ماموران شهرداری، این ساختمانها دارای اشکالات عدیده ای بودند. در نتیجه، مشکلات حقوقی مربوط به ساختمان های قدیمی همچنان شهرداریها و ماموران آنها را گرفتار می کرد. بنابراین ترتیبات قانونی لازم اتخاذ شد تا پایان کارهای املاک قدیمی که تبدیل به بافت فرسوده شده بودند به تدریج و بر اساس سنوات اعلام شده باطل شوند. در نتیجه لازم بود تا مالکانی که قصد خرید و فروش ملک خود را داشتند برای تهیه پایان کار خود با مراجعه به یک مهندس دارای پروانه اشتغال به کار، برگ تایید استحکام بنا که شهرداری بر این مبنا در اواسط سال ۱۳۷۵ ابداع کرد را تهیه کنند. به این ترتیب مسئولیتهای مترتب از ساختمانهای قدیمی نیز به این روش به مهندسان تایید کننده برگ استحکام بنا منتقل شد.
٢- کاربرد برگ استحکام بنا
به طور کلی شهرداری ها در موارد زیر جهت صدور پایان کار از مالک می خواهند که نسبت به تهیه برگ «تایید استحکام و تعهد نظارت» (شکل ۱) اقدام کند و بعد از تهیه و ارایه این برگ به شهرداری، پرونده ملک مذکور در «کمیسیون ماده ۱۰۰» مطرح می گردد
1- قدیمی بودن ملک و فاقد پایانکار بودن آن. ۲- تمدید و یا ابطال پروانه ساختمان ٣- تغییر کاربری از مسکونی به اداری یا تجاری، مسکونی به کارگاه مسکونی، مسکونی به آموزشی و هر نوع تغییر کاربری که با کاربری پایانکار قبلی مغایر باشد. ۴- اخذ مجوز برای دایر کردن مهد کودک، مدرسه، خانه سالمندان، دانشگاه، آموزشگاه، باشگاه و مکان ورزشی ۵- توسعه یا اضافه کردن به بنای قبلی، اضافه اشکوب و یا کسر از بنای قبلی. ۶- هنگام بازسازی اساسی ساختمان یا تغییر فضاهای داخلی آن مانند جابجایی دیوارها و یا حذف ستون و… ۷- تعویض مهندس ناظر. ۸- ریزش یا تخریب بخشی از بنای قدیمی ۹- عدم انطباق وضع موجود با نقشه های مصوب سازه و یا معماری. ۱۰- تشخیص مهندس ناظر مربوطه مبنی بر عدم رعایت مقررات ملی ساختمان ۱۱- فوت و یا انصراف ناظر قبلی بنای در حال ساخت یا رها شده که شامل همه بناهایی که شروع به کار از شهرداری گرفته اند، می شود.

123123dd

شکل ۱- نمونه برگ تایید استحکام و تعهد نظارت (شهر تهران)

۳- جایگاه قانونی برگ تایید استحکام بنا
بر اساس برگ تایید استحکام بنا مهندس تقبل نظارت خود را بر احداث پلاک مذبور اعلام و وضع موجود ساختمان را از لحاظ ایستایی و استحکام بنا بر اساس مقررات ملی ساختمان و آیین نامه های معتبر «گواهی و تضمین می نماید.
این درحالی است که «تخلف عدم استحکام بنا» و «تخلف عدم رعایت اصول فنی، بهداشتی و شهرسازی»، دو تخلفی هستند که در حیطه استحکام بنا به کرات از سوی ساختمان سازان ارتكاب مییابند و بنا بر حکم صریح قانون رسیدگی به آنها در حیطه صلاحیت کمیسیون ماده ۱۰۰ قرار می گیرد.

اصول فنی: شامل آن تعداد از ضوابط شناخته شده و علمی راجع به احداث بنا می شود که عدم لحاظ آن موجب عدم امکان بهره برداری مطلوب از ساختمان و عدم مقاومت و بقای ساختمان می شود.

اصول بهداشتی : مربوط به اموری است که رعایت آن به منظور حفظ سلامت جسم و روان استفاده کنندگان از ساختمان ضرورت دارد و تخطی از آن موجب خلل و نقصان در بهداشت جسم و روان انسان می گردد.

اصول شهرسازی: رعایت اصول و ضوابطی است که برای حفظ بافت شهر و توسعه فعلی و آتی آن نیاز می باشد.

قابل ذکر است که مجازات های پیش بینی شده برای تخلفات قابل طرح در کمیسیون ماده ۱۰۰ است اغلب قابل انعطاف است و قانون دست این کمیسیون را برای انتخاب یکی از دو مجازات اخذ جریمه یا تخریب باز گذاشته است، ولی درباره دو تخلف فوق الذکر در حیطه استحکام بنا تصریح به تخریب کرده است. بنابراین به عیان می توان متوجه شد که چنین تخلفاتی که استحکام بنا را با خدشه رو به رو کرده و از این طریق جان و مال مردم را به خطر می اندازند، با برخورد شدید قانون و مراجع قانونی مواجه خواهند بود. کمیسیون ماده ۱۰۰ در صورت گزارش چنین مواردی و طرح پرونده بدوأ می تواند رای به رفع نواقص بدهد، چنانچه اجابت نشود، در مرحله دوم، رای تخریب نسبت به قسمتهای مستحدث غیر مستحکم خواهد داد که ممکن است نسبت به جزیی از ساختمان یا تمام آن باشد. ذکر این نکته ضروری است که در هیچ حالتی کمیسیون ماده صد نمی تواند با صدور رای به پرداخت جریمه، موجبات بقای ساختمان غیر مستحکم را که خطر آفرین است، فراهم کند. چنانچه در موضوع گزارش شهرداری به کمیسیون ماده ۱۰۰ راجع به عدم استحکام بین شهرداری و ذی نفع اختلاف عقیده وجود داشته باشد و به خصوص وقتی که مهندس ناظر ساختمان، گزارش شهرداری مبنی بر عدم استحکام ساختمان را قابل قبول نداند و نسبت به آن از ناحیه مالک یا مهندس ناظر اعتراض شود، موضوع به کارشناسان رسمی دادگستری یا شرکتهای حقوقی دارای صلاحیت مقاوم سازی از سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارجاع می شود. اما نکته مهم آنکه در مقررات ملی ساختمان که طبق بند ۹ ماده ۲ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان به عنوان تنها اصل حاکم بر کلیه روابط و فعالیتهای تمام دستگاههای دولتی، شهرداری ها، سازندگان، مهندسان، بهره برداران و تمام اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با بخش ساختمان و تنها مرجع فنی در تشخیص صحت طراحی، محاسبه، اجرا، بهره برداری و نگهداری ساختمان ها اعم از مسکونی، اداری، تجاری، عمومی، آموزشی، بهداشتی و نظایر آن عنوان گردیده، تعریفی از استحکام بنا ارایه نشده است.

علاوه بر آن در دیگر قوانین و مقررات جاری کشور نیز، ذکری از آرایه برگ تایید استحکام بنا توسط مهندس ناظر یا سایر مهندسان اعم از طراح و سازنده نشده است و شهرداری ها و مراجع صدور پروانه و کنترل ساختمان با استناد به قسمت اخیر تبصره ۶ ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها که مقرر می دارد در مواردی مانند عدم استحکام بنا، عدم رعایت اصول فنی و بهداشتی و شهرسازی در ساختمان رسیدگی به موضوع در صلاحیت کمیسیون های ماده ۱۰۰ است» مهندسان را ملزم به تایید استحکام بنا ساختمان های مختلف بویژه ساختمانهای احداث شده بدون پروانه ساختمانی می نمایند و حتی در صورت عدم تایید مهندسان، از کارشناسان دیگر برای این منظور استفاده می کنند!

همانگونه که در متن تبصره ۶ ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها قید شده است، موضوع از حیث «عدم استحکام بنا»، «عدم رعایت اصول فنی»، «عدم رعایت اصول بهداشتی» و «عدم رعایت اصول شهرسازی» مطرح شده و کاملا مشهود است که منظور مقنن احراز «عدم استحکام بنا» بوده است نه تایید استحکام بنا». حال آنکه در اغلب اینگونه موارد عدم هر چهار مورد مذکور مشاهده میشود، بویژه «عدم رعایت اصول شهرسازی» که بسیار مهم و اساسی است، اما شهرداریها صرفا به اخذ «تایید استحکام بنا» فارغ از سه مورد دیگر یعنی رعایت اصول فنی و بهداشتی و شهرسازی در ساختمان اکتفا می کنند؟

 

4- مسئولیت های انتظامی، حقوقی و کیفری مهندس صادر کننده برگ تأیید استحکام بنا

مسئولیت های ناشی از صدور برگ استحکام بنا به شرح زیر است:

الف – از جنبه مسئولیت انتظامی طبق «ابلاغیه شماره ۲۰۵۵۳/۴۰۰ مورخ ۱۳۹۶/۵/۲ معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی» (شکل ۲)، تایید برگ استحکام بنا تخلف انتظامی محسوب گردیده و مهندس یا کارشناس تایید کننده مسئول کلیه عواقب و پیامدهای ناشی از تاییدیه فوق است. فراتر از آن سازمان های نظام مهندسی استان نیز مجاز به تایید این موارد با برقراری ترتیباتی برای تایید استحکام بنا نمی باشند و اینگونه ترتیبات فاقد اثر می باشد و چنانچه این موضوع منجر به خسارت یا تبعات منفی دیگر شود، هیات مدیره و رئیس سازمان استان نیز مسئول و پاسخگو می باشند.

 

1231312wwww

شکل ۲- ابلاغیه شماره ۲۰۰۵۳/۶۰۰ مورخ ۱۳۹۶/۵/۲ معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی

استحکام بنا، ماهیتی فنی و پیچیده متشکل از الزامات و حداقل هایی در زمینه صحت طراحی، بررسیهای ژئوتکنیکی، محاسبات، کیفیت مصالح و اجرای ساختمان دارد. این در حالی است که برخی از مهندسان صلاحیت توام (طراحی و نظارت) در این زمینه را دارا نیستند و علاوه بر آن ممکن است محاسب ساختمان مذکور نیز نبوده و از جزئیات طراحی آن و بعضا حتی مصالح استفاده شده و نحوه اجرای ساختمان اطلاع نداشته باشند. مهندسی که تعهد و مسئولیت تایید استحکام بنا را متقبل می شود، باید کلیه سوابق مربوطه از جمله آزمایش های فنی، مدل سازی، دفترچه محاسبات و دیگر مدارک فنی مورد نیاز را مطابق آخرین آیین نامه ها و نشریات و قوانین مورد تأیید مراجع قانونی تهیه و سپس نسبت به تایید استحکام بنا اقدام نماید. قابل ذکر است که در صورت عدم ارائه هریک از مدارک فوق هنگام درخواست و استعلام توسط بازرسان نظارت عالیه اداره کل راه و شهرسازی (موضوع ماده ۳۵ قانون) و همچنین بازرسان بخش کنترل ساختمان سازمان نظام مهندسی ساختمان استان که در اعمال کنترل های حسن انجام خدمات مهندسی (موضوع بند ۵ ذیل ماده ۱۵ قانون) صورت می گیرد، صادر کننده برگ تایید استحکام بنا به شورای انتظامی استان معرفی می شود.

ب – از جنبه مسئولیت های حقوقی و کیفری:

برای تحقق مسئولیت، وجود سه عنصر زیر ضروری می باشد:

1- فعل مجرمانه یا خطای مهندسی

۲- نتیجه مجرمانه یا صدمه وارده.

٣- وجود رابطه سببیت میان کار صورت گرفته و خسارت یا آسیب وارده.

قابل ذکر است که قانونگذار از تقصیر یا خطا تعریفی ننموده و تنها به ذکر مصادیق آن مطابق مفاد زیر پرداخته است:

وفق تبصره ۳ ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی مقرر شده است که هرگاه بر اثر بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم مهارت و عدم رعایت مقررات مربوط به امری، قتل یا ضرب یا جرح واقع شود به نحوی که اگر آن مقررات رعایت می شد حادثه ای اتفاق نمی افتاد قتل و یا ضرب و یا جرح در حکم شبه عمد خواهد بود. همچنین بر اساس تبصره ماده ۳۳۶ قانون مجازات اسلامی تقصير اعم است از بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت، عدم رعایت نظامات دولتی تعریف هر یک از این موارد به شرح زیر است:

۱) بی احتیاطی: در اصطلاح حقوقی بی احتیاطی در مقابل غفلت به کار می رود. به عبارت دیگر غفلت مصداقی از عدم انجام کار است و بی احتیاطی انجام کار. بنابراین بی احتیاطی، سهل انگاری در صدور برگ تایید استحکام بنا می باشد که دارای جنبه های ارتكاب فعل است.

۲) بی مبالاتی: نوعی از عمل است که در آن انجام دهنده کار از احتمال وقوع خسارت و زیان آگاه بوده ولیکن توجهی به موضوع نداشته است. لذا بی مبالاتی ترک فعل است و غفلت، مسامحه و اهمال از مصادیق ترک فعل و زمینه ساز بروز آسیب می باشند.

۳) عدم مهارت: عدم مهارت یکی از مصادیق چهارگانه خطا در امور کیفری است و عبارتست از عدم آشنایی متعارف و بی اطلاعی به اصول علمی و فنی کار معین. مهارت یک شاغل حرفه مهندسی، کارآیی و توانایی او در انجام وظیفه ای است که به عهده می گیرد. عدم اطلاع کافی از دانش مهندسی، در هر صورت نمی تواند عذر موجه یا رافع مسئولیت برای قصور مهندسان باشد.

۴) عدم رعایت نظامات دولتی: منظور از عدم رعایت نظامات دولتی رعایت نکردن هر دستوری است که ضمانت اجرا داشته باشد خواه به صورت قانون باشد، خواه به صورت آئین نامه، دستورالعمل و …..

بر اساس بررسی های به عمل آمده و همچنین پرونده های مطرح شده در شورای انتظامی و مراجع قضایی، در اغلب موارد مدارک و مستنداتی مبنی بر انجام بازدید و مطالعات، محاسبات، بررسیهای ژئوتکنیکی، کیفیت مصالح و اجرای ساختمان جهت صدور برگ تایید استحکام بنا در دست نبوده است. حتی در مواردی مهندس تایید کننده استحکام بنا، از محل ساختمان اطلاع نداشته و برگ تایید استحکام توسط دلال در اختیار متقاضی قرار گرفته است!

از طرفی همانطور که قبلا گفته شد با توجه به مطالعات و محاسبات سازهای مورد نیاز برای بررسی استحکام ساختمان و روال اداری تعریف شده برای صدور برگ استحکام بنا، مهندس باید علاوه بر صلاحیت نظارت، صلاحیت طراحی (محاسبات – عمران) نیز داشته باشد. در مواردی این برگ توسط مهندسانی که این دو صلاحیت را به صورت توام ندارند یا حتی در رشته های دیگر نظیر رشته معماری و حتی رشته های تأسیسات برقی و مکانیکی صلاحیت دارند، صادر می شود! –

پر واضح است که عدم رعایت ترتیبات فوق چه از باب صلاحیت های لازم و چه از باب مطالعات و بررسی های فنی پیش نیاز تایید استحکام بنا از مصادیق بارز بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی است و در نتیجه در صورت بروز حادثه هر سه عنصر لازم برای تحقق مسئولیت یعنی خطای مهندسی، نتیجه مجرمانه و رابطه سببیت وجود دارد و مهندس تایید کننده استحکام ساختمان علاوه بر محکومیت از جنبه انتظامی، در برابر خسارات مالی و جانی بوجود آمده نیز مسئول است.

5- ملاک عمل در صورت ارائه برگ تایید استحکام بنا

با وجود تبعات انتظامی صدور برگ تایید استحکام بنا و همچنین آثار حقوقی و کیفری سنگین آن در صورت بروز حادثه و علی رغم ابلاغیه شماره ۲۰۵۵۳/۴۰۰ مورخ ۱۳۹۶/۵/۲ معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی مبنی بر غیرمجاز بودن تایید استحکام بنا، همچنان بسیاری از مهندسان عمدتا به دلیل عدم آگاهی و توجه به آثار حقوقی آن، اقدام به تایید | استحکام بنا می کنند! و تعجب برانگیز تر اینکه شهرداری ها نیز این برگها را همچنان سریال و ثبت می کنند!؟

به هر روی با توجه به رواج صدور برگ استحکام بنا در ادامه ملاک عمل و اقدامات لازم پیش از تایید این برگ ارایه می گردد تا به این طریق آسیبهای احتمالی وارده به صادر کننده برگ حداقل شود.

الف – اقدامات لازم جهت صدور برگ استحکام بنا

۱- فراهم نمودن امکانات لازم از سوی مالک و اطلاع به مهندس، جهت بازدید از ملک و تهیه عکس و جمع آوری مدارک اولیه توسط مهندس

۲- بررسی استحکام ساختمان با توجه به اسناد و مدارک شامل نقشه های وضع موجود، آزمایش های مورد نیاز، مدلسازی و محاسبات لازم.

۳- بازدید از محل چاه های موجود در ملک، محل خروج آب باران از ساختمان، پشت بام، زیر زمین و سایر قسمتهای ساختمان، هرگونه شکستگی، ترک و ریزش در دیوارها و سقف.

۴- پله ها، نرده ها، جان پناهها، پنجره ها و دربها باید مورد کنترل و بازرسی قرار گیرند.

۵- در خصوص املاک تخلیه شده باید مواردی نظیر درب ورودی، نرده های حفاظ، سیم های برق، لوله های آب، شیر آلات و لوله های گاز مورد بازرسی فنی قرار گیرند.

۶- سنگهای آب چکان و سنگهای قرنیز پشت بام و سنگهای نما باید مورد بازرسی قرار گرفته و در صورت مشاهده هرگونه علامت و تغییر رنگ و شل شدگی یا افتادگی، مالک ملزم به رفع موارد نقص گردد.

کلیه مدارک زیر برای سالهای آتی و وقوع حوادث غیرقابل پیش بینی نگهداری تا در صورت لزوم و تعقیبات انتظامی، حقوقی وكيفري قابل ارائه و مورد استناد قرار گیرند

۱- یکسری نقشه های معماری.

۲- یکسری نقشه های سازه.

٣- تصاویر تهیه شده از ساختمان در بازدیدها.

۴- فایل محاسباتی شامل طراحی سازه، فونداسیون و تجهیزات جانبی

۵- طرح تقویت و محاسبات مربوطه در صورت نیاز.

۶- تصویر برگ استحکام بنای صادر شده.

۷- گزارشهای احتمالی مهندس به شهرداری

۸- مدارک شناسایی مالک/ متقاضی شامل کارت ملی، وکالت نامه احتمالی از سایر مالکین.

نکته مهم در خصوص فرم «تایید استحکام و تعهد نظارت» آنکه شکل و فرمت، محتوی و بعضا تعهدات و مسئولیتهای گنجانده شده در این فرم در مناطق مختلف کشور و حتی در برخی از شهرستان های یک استان متفاوت بوده و حتی رویه های مختلفی توسط شهرداری ها جهت اخذ این چنین تعهدی از مهندسان وجود دارد. مثلا در برخی از شهرستان ها فرمی تحت عنوان «برگ گواهی اتمام عملیات ساختمان و استحکام بنا» (شکل 3) وجود دارد که هنگام اتمام کار ناظر آن را مهر و امضا می کند!

32123werwer

شکل 3– نمونه برگ گواهی اتمام عملیات ساختمان و استحکام بنا )شهر دماوند(

 

به هر روی تفاوت اصلی «برگ تایید استحکام بنا و تعهد نظارت» )شکل 1( با «برگ تعهد نظارت» )شکل 4( از نظر محتوی این است که در برگ تایید استحکام علاوه بر تقبل نظارت ساختمان، مهندس ایستایی و استحکام بنا را بر اساس مقررات ملی ساختمان و آییننامههای مرتبط تضمین میکند. آنچه مسلم است کلمات «تضمین» و «تایید» در برگ استحکام بنا بار حقوقی سنگینی دارند و بعضابعضاً برخی از پژوهشگران حقوق مهندسی توصیه میکنند که با اصلاح عنوان و محتوی فرم )مثلامثلاً حذف کلمه «تایید» از عنوان فرم( تا حدودی از بار حقوقی چنین تعهدی برای صادر کننده آن کاسته شود.

در این خصوص نکته مهم و قابل توجه اینکه که این روش در صورتی قابل استفاده است که علاوه بر اعلام اصلاح فرم به متقاضی )مالک/ سازنده(، شهرداری محل نیز فرم اصلاح شده را از مالک بپذیرد و سریال نماید…؟

neteh1

قابل ذکر است که در برخی از نقاط کشور صرفا «برگ تایید استحکام بنا» )شکل 5( نیز مورد استفاده قرار میگیرد.

tb1122

شکل 5- نمونه برگ تایید استحکام بنا )شهر تبریز(

ب ـ صدور برگ استحکام بنا در حالت تعویض ناظر

در صورتیکه تعویض ناظر حداکثر تا پایان مرحله گودبرداری انجام شود، شهرداری برگ تایید استحکام بنا را از مالک درخواست نمیکند و تایید میزان پیشرفت فیزیکی کار توسط ناظر قبلی و پذیرش نظارت توسط ناظر جدید بر اساس «فرم تقاضای تعویض مهندس ناظر» )شکل 6( و تایید «برگ تعهد نظارت» )شکل 4( توسط وی کفایت میکند. در این حالت اینکه ناظر جدید صرفا صلاحیت نظارت داشته باشد برای پذیرش تعهد نظارت کفایت میکند.

اگر تعویض ناظر از مرحله اجرای فونداسیون به بعد انجام شود، شهرداری برگ «تایید استحکام و تعهد نظارت» )شکل 1( را از مالک درخواست میکند. در این حالت لازم است ناظر جدید که باید حتما صلاحیت طراحی نیز داشته باشد ابتدا کلیه مدارک، مستندات، تاییدیهها و گزارشهای صادر شده توسط ناظر قبلی را بررسی و اشکالات احتمالی ذکر شده در آنها را با مالک صورتجلسه کرده و اصلاح آنها در تعهد مالک/ سازنده قرار گیرد و سپس فرم تعویض ناظر امضاء و ثبت شده و در نهایت ناظر جدید فرم تایید استحکام و تعهد نظارت را امضاء کند.

 

32312sadasd

شكل 6 – نمونه فرم تقاضای تعویض مهندس ناظر (شهر تهران)

 نکته مهم در این خصوص آنکه امضای فرم تایید استحکام و تعهد نظارت» بدون حذف کلمه «تایید» و اصلاح محتوی فرم به شرح آنچه در پاراگراف أخر بند (الف) شرح داده شد، عملا به معنای تایید کلیه اقدامات صورت گرفته در زمان ناظر قبلی توسط ناظر جدید بوده و صورتجلسه کردن اشکالات اجرایی موجود و اخذ تعهد از مالکا سازنده برای اصلاح آنها بر خلاف تایید استحکام بنا ارایه شده توسط ناظر است.

که لذا در این حالت از نظر حقوقی ناظر جدید زمانی می تواند بر مبنای اشکالات و تعهدات صورتجلسه شده گزارش فرم استحکام بنای اصلاح شده را به مالک ارایه کرده باشد.

ج – صدور برگ استحکام بنا برای ساختمان های قدیمی فاقد پایانکار

روشن است که یک ساختمان قدیمی فاقد پایانکار بر اساس مقررات ملی ساختمان ساخته نشده و تایید استحکام بنا با مفاد این برگ که انطباق اجرای ساختمان با مقررات ملی ساختمان و رعایت استانداردهای ساختمانی و اصول فنی مربوط به احداث ساختمان را تایید و تضمین می کند، عملا مغایرت دارد. لذا توصیه می گردد که از تایید برگ استحکام بنا برای این ساختمانها پرهیز شود.

قابل ذکر است که عمده پرونده های حقوقی و کیفری مربوط به تایید استحکام بنا مربوط به ارایه این برگ برای اخذ پایانکار ساختمان های قدیمی بوده است که حتی ۱۰ تا ۱۵ سال بعد مهندس تایید کننده را گرفتار کرده اند!

د – صدور برگ استحکام بنا در صورت درخواست تغییر کاربری و اضافه اشکوب

در صورتیکه مالک ساختمانی قصد تغییر کاربری ساختمان (مثلا از مسکونی به آموزشی) و یا در صورتیکه قصد اضافه کردن طبقاتی به ساختمان (اصطلاحا اضافه اشکوب) را دارد، صدور برگ استحکام بنا باید با حساسیت بسیار بالا و حتما همراه با کنترل بر اساس آخرین ضوابط و مقررات، ارزیابی لرزه ای و در صورت نیاز ارائه طرح تقویت بر اساس آئین نامه ها و مقررات حال حاضر با توجه به نوع کاربری صورت گیرد. علاوه بر آن باید کلیه موارد مطرح شده در بند (الف) نیز به دقت مورد بررسی و کنترل قرار گیرند. لازم به ذکر است که در این حالت با توجه به مطالعات و محاسبات سازهای مورد نیاز در بررسیها باید استحکام بنا توسط مهندس ناظری که صلاحیت طراحی داشته باشد، تایید شود.

چند نکته مهم دیگر:

1- قابل ذکر است که تعرفه مشخصی برای برگ تایید استحکام و تعهد نظارت وجود ندارد و حق الزحمه بر اساس توافق بین مهندس و مالک تعیین می شود. لیکن در اغلب موارد این برگ بدون توجه به وظایف و مسئولیتهای سنگین آن تایید می شود که لازم است مهندسان هنگام تایید آن، این موضوع را مورد نظر قرار داده و حق الزحمه را متناسب با کار و مسئولیت محاسبه و دریافت نمایند.

۲- در حال حاضر در استان تهران پیش از ثبت برگ تایید استحکام و تعهد نظارت، ناظر باید با توجه به مرحله پیشرفت کار ساختمانی گزارش مربوطه را ثبت نماید.

۳- در برخی از استانها ثبت برگ استحکام بنا در سازمان استان و یا دفاتر نمایندگی سازمان قبل از ارائه به شهرداریها الزامی است و مهندسانی که عمدأ و سهوا از انجام این کار خودداری می نمایند، وفق مقررات به شورای انتظامی استان معرفی می شوند.

1231311213233

شكل ۷- نمونه رای صادره شورای انتظامی استان مازندران

 ۴- هنگام تهیه بیمه نامه مسئولیت مدنی حرفه ای، مهندس ناظر و محاسب باید به پوشش های آن در خصوص استحکام بنا توجه داشته باشند. در حال حاضر در بیمه نامه های معمول موضوع استحکام بنا لحاظ نشده است! اما اگر در بیمه نامه جمله «چنانچه به هر دلیلی مهندس ناظر و محاسب (بیمه گزار) محکوم به پرداخت خسارت جانی و مالی شود، بیمه گر موظف به پرداخت آن است.» قید شده باشد، آنگاه خسارت ناشی از حوادث مرتبط با استحکام بنا را نیز تحت پوشش خواهد بود. (شکل ۸)

۵- برگ استحکام بنا برای کل ساختمان تایید می شود و صدور این برگ برای بخشی از یک ساختمان یکپارچه (مثلا یکی از واحدهای ساختمان قابل قبول و استناد نمی باشد.

۶- در صورتی که در گذشته بنا به دلایلی برای ساختمانی که اساسا فاقد استحکام بوده، بدون بررسی و کنترل های لازم برگ استحکام بنا توسط مهندسی صادر شده است. می توان با بازدید و بررسی مجدد طی نامه ای به شهرداری منطقه عدم استحکام ساختمان را گزارش نمود. با اینکار در صورتی که مالک قصد فروش ساختمان را داشته باشد، شهرداری به دلیل عدم استحکام ساختمان بر اساس گزارش ثبت شده از صدور پایانکار جلوگیری می کند. این موضوع تا حدود زیادی تبعات کیفری متوجه مهندس صادر کننده برگ تایید استحکام بنا را کاهش می دهد، ليكن تبعات حقوقی و انتظامی این اقدام به دلیل گزارش خلاف واقع در گذشته همچنان متوجه مهندس است.

88433453453

شکل ۸- نمونه بیمه نامه مسئولیت مدنی حرفه ای، مهندس ناظر و محاسب با پوشش استحکام بنا

 6- درج عبارت «استحکام بنا مورد تائید است» در گزارش های مرحله ای! تا اواخر سال ۱۳۹۲ در برخی از شهرداریها خصوصا در استان تهران، هنگام ثبت گزارشهای مرحله ای، مهندس ملزم به قید جمله «استحکام بنا مورد تایید است.» می شد و در غیر اینصورت بعضا گزارش مذکور ثبت نمی گردید. در نهایت و با پیگیری های صورت گرفته توسط تعدادی از مهندسان، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران طی نامه شماره ۸۱۳/۹۳۰۱۷۷ با تاریخ ۱۳۹۲/۸/۲۵ این موضوع که نوشتن این جمله در گزارش های مرحله ای از وظایف مهندس ناظر نیست را به معاونت شهرسازی و معماری کلیه مناطق استان ابلاغ کرد.

12346789

شکل ۹- ابلاغیه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در خصوص استحکام بنا

لیکن از این جهت که هنوز در برخی از شهرهای اطراف تهران و همچنین سایر استانهای کشور این رویه به اشکال گوناگونی در جریان است توجه به موارد زیر ضرورت دارد: بر اساس تبصره ۷ ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها وظایف مهندسان ناظر ساختمان به شرح زیر است:

1- نظارت مستمر» بر عملیات اجرائی ساختمانی که به مسئولیت آنها احداث می گردد از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشه ها و محاسبات فنی ضمیمه آن.

۲- گواهی مطابقت ساختمان با پروانه، نقشه و محاسبات

٣- اعلام تخلف به شهرداری

همچنین بر اساس ماده ۷ آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی هرگاه ناظر در ارتباط با نحوه اجرای عملیات ساختمانی ایراداتی مشاهده نماید که احتمال خطر وقوع حادثه را در برداشته باشد، باید

۱- فورأ مراتب را همراه با «راهنمایی ها و دستورالعمل های لازم»، کتبا به کارفرما یا کارفرمایان مربوطه اطلاع دهد.

۲- رونوشت صورتجلسه ابلاغ شده باید توسط ناظر به واحد کار و امور اجتماعی محل و مرجع صدور پروانه ساختمان تسلیم شود.

بنابراین قید جمله «استحکام بنا مورد تایید است.» در گزارش های مرحله ای مهندسان ناظر که توسط بعضی از شهرداریها الزام می گردد و یا هرگونه درخواست اقدامی خارج از چهار چوب فوق توسط مراجع ذیربط، بدلیل اینکه خارج از صلاحیت و تکالیف قانونی ناظر است، هیچ گونه وجاهت و مبنای قانونی ندارد و چون برای مهندسان ناظر مسئولیت مضاعف ایجاد می نماید، باید از انجام آن پرهیز نمایند.

به طور کلی مراجع صدور پروانه و کنترل ساختمان مجاز به اخذ هیچ گونه تعهد و گزارش اضافه بر موارد زیر نمی باشند

1- برگ تعهد نظارت

۲- گزارشهای مرحله ای عملیات ساختمانی که باید در هر مرحله حسب مورد و به موقع توسط مهندس ناظر ارایه شوند.

٣- گزارش اتمام بنا در مرحله پایان کار ساختمان

۴- گزارش تخلف ساختمانی اعم از تخلف از ضوابط شهرسازی، مقررات ملی ساختمان، استانداردها و نقشه های مصوب، آیین نامه ها و سایر الزامات لازم الاجرا، که مهندس ناظر باید بلادرنگ به مراجع مربوطه ارایه نماید.

 

۷- منابع:

  1. مسئولیت های حقوقی و کیفری مهندسان ناظر در صدور گواهی استحکام بنا، محمدرضا محمدیان
  2. شرح آثار حقوقی، کیفری و انتظامی برگه استحکام برای مهندسان ناظر سازه در بافتهای فرسوده و یا برای تعویض ناظر، کانال حقوق مهندسی، مهندس کامیار میررضوی آثار انتظامی،
  3. کتاب همراه ناظر ساختمان.
  4. قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان.
  5. ماده 100 قانون شهرداریها.
  6. آئین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی.
  7. ابلاغیه شماره ۲۰۵۵۳/۴۰۰ مورخ ۱۳۹۶/۵/۲ معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی مبنی بر غیرمجاز بودن تایید استحکام بنا

نرم افزار گزارشگر ناظر

  • نرم افزار گزارش نویسی
  • رعایت و پیاده سازی حقوق مهندسی با یادآوری به مهندس ناظر
  • تهیه و تنظیم اتوماتیک فرم های گزارش مهندس ناظر
  • فرمت از پیش آماده جهت ارائه سریع نامه به مراجع معتبر مثل نظام مهندسی و اداره کار و شهرداری
  • دستور کارهای منتخب برای مراحل مهم ساخت جهت ابلاغ به سازنده
  • ساختارهای متنی از پیش آماده جهت ساخت استخوانبندی گزارشات و دستورکارها و نامه ها
  • تنظیم متنهای پیش آماده با انواع تخلف به صورت طبقه بندی شده
  • ثبت اتوماتیک تخلفات بدون نیاز به تایپ در جداول مربوطه
  • طبقه بندی نوع تخلفات ( ایمنی ، تخریب ، گودبرداری ، سازه ، معماری ، برق ، مکانیک ، اتمام عملیات )
  • لیست کاملی از تمام تخلفات احتمالی در رشته های مختلف همراه با اشاره به بند آئین نامه و استانداردها
nazer p4