مسئولیت های قانونی اشخاص دخیل در عملیات ساختمانی

1- صاحب کار : شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی است.

2- کارفرما : شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا چند نفر کارگر را در کارگاه ساختمانی به کار می گمارد، اعم از اینکه پیمانکار اصلی(سازنده)، پیمانکار جزء یا صاحب کار باشد.

3- پیمانکار اصلی یا مجری : منظور از واژه پیمانکار اصلی در آیین نامه حفاظت کارگاه های ساختمانی همان سازنده یا مجری اشاره شده در مباحث مقررات ملی ساختمان است.

4- پیمانکار : شخصی است حقیقی یا حقوقی که به عنوان پیمانکار جزء یا فرعی اجرای قسمتی از عملیات ساختمانی را بر طبق قرارداد کتبی با سازنده عهده دار است.

5- سازنده یا مجری : شخصی است حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال بکار که اجرای عملیات ساختمانی را مطابق قراردادی با صاحب کار بر عهده دارد.

6- مهندس ناظر : شخصی است حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال بکار که بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی نظارت مینماید .

در مباحث مقررات ملی ساختمان علی الخصوص مبحث دوم و دوازدهم و همچنین در آیین نامه حفاظت کارگاه های ساختمانی ، تکالیفی در خصوص ایمنی در کارگاههای ساختمانی بر عهده هر یک از اشخاص دخیل نهاده که ضروریست به آنها پرداخته شود.

• در بند 12-1-3-10 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان آورده شده که صاحب کار مسوولیت ایمنی، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست مربوط به آن را بر طبق قرارداد کتبی به سازنده(مجری یا پیمانکار اصلی) واگذار می نماید.
• در بند 12-1-5-1 نیز سازنده (مجری یا پیمانکار اصلی) موظف به حفظ و تامین ایمنی در کارگاه ساختمانی شده و مشابه آن در بند 2-4-4 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان رعایت اصول ایمنی و حفاظت کارگاه و مسائل زیست محیطی به عهده مجری گذاشته شده است.
• در ماده 4 آیین نامه حفاظت کارگاه های ساختمانی نیز به این مورد اشاره شده و به صراحت بیان نموده که : هر گاه صاحب کار اجرای کلیه عملیات ساختمانی از ابتدا تا پایان کار را کلاً به یک پیمانکار محول نماید، پیمانکار مسئول اجرای مقررات این آیین نامه در کارگاه خواهد بود.

مهندس ناظر بنا بر تعریف قانونی تبصره 7 ماده صد و وظایف تعریف شده، شخصی است صاحب صلاحیت که بایست بر عملیات اجرایی ساختمانی که تحت نظارت آنها احداث می گردد از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشه ها و محاسبات فنی ضمیمه آن نظارت کرده و در پایان کار مطابقت عملیات اجرایی ساختمان را با مدارک فوق گواهی نمایند.

بنابراین مهندسان ناظر بصورت مقیم در کارگاه نبوده و نظارت آنان صرفا جنبه کنترلی داشته و بایست در صورت مشاهده نواقص یا نقض از پروانه ساختمانی و نقشه های مصوب گزارشات خود را به مراجع ذیصلاح ارسال نماید.

در خصوص موضوع این یادداشت و تکالیف ایمنی وارد بر مهندسان ناظر، میتوان به بند 12-1-5-8 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان اشاره نمود که : مهندس ناظر موظف به نظارت بر اجرای مقررات این مبحث در عملیات ساختمانی می باشد و در صورتیکه مواردی خلاف این مبحث مشاهده نماید باید ضمن تذکر کتبی به سازنده ( مجری یا پیمانکار اصلی) مراتب را به مرجع رسمی ساختمان اعلام نماید.

متذکر میگردد در ماده 7 آیین نامه حفاظت کارگاههای ساختمانی نیز بصورت مشابه اشاره شده و ناظر را موظف به ابلاغ فوری خطر وقوع حادثه به کارفرما ، اداره کل تعاون ، کار و رفاه اجتماعی و مرجع صدور پروانه ساختمان اعلام نموده است.

• اغلب مهندسان ناظر بدلیل ناآگاهی یا عدم ارائه گزارش بموقع موارد ایمنی به مراجع ذیصلاح، مسوول جبران خسارت وارده ناشی از وقوع حادثه در کارگاه ساختمانی تحت نظارت خود خواهند شد.
• گمان اغلب افراد این است که در حادثه های ایمنی به جزء صاحب کار و ناظر شخص دیگری مسئول نیست و این در صورتیست که مسئولیت اصلی بر عهده صاحب کار و پیمانکار است.
• بنابراین پیشنهاد میگردد مهندسان ناظر به این مهم دقت نموده و همواره با وارسی و بازدید های مکرر از پروژه های تحت نظارت خود موارد عدم رعایت مسایل ایمنی در کارگاه های ساختمانی را به مرجع صدور پروانه (شهرداریها)، اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اعلام نمایند.
• در پایان یادآور میشود که صرفا اخذ تعهد کتبی از صاحب کار یا پیمانکار توسط مهندسان ناظر، رافع مسئولیت ایشان نبوده و همچنان مسئولیت مدنی ناشی از فعالیت حرفه ای و وظیفه عمومی مهندسان ناظر به قوت خود باقیست.

نتیجه گیری 1 : با توجه به موارد قانونی اشاره شده و صراحت ماده 3 تا 6 آیین نامه حفاظت کارگاههای ساختمانی مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مسولیت مستقیم اجرای آیین نامه اشاره شده بر اساس مواد 91 و 95 قانون کار بر عهده کارفرماست که خود کارفرما میتواند صاحب کار، پیمانکار اصلی یا فرعی باشد و در صورت محول نمودن کل کار یا بخشی از کار به پیمانکار اصلی یا جزء ، این مسوولیت به نامبردگان انتقال پیدا کرده و صاحب کار مسئول هماهنگی بین آنان خواهد بود و در بندهای 12-1-5-1 تا 12-1-5-4 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان نیز عیناً به آن اشاره شده است.

نتیجه گیری 2 : بنابراین در یک کلام میتوان گفت : مسوولیت مستقیم حفظ، تامین و اجرای مقررات ایمنی در کارگاه های ساختمانی بر عهده کارفرما یا سازنده (مجری) یا پیمانکار اصلی است و مهندسان ناظر صرفا نقش نظارتی داشته و مسئول اعلام گزارش بموقع می باشند.